Esperantza izan behar da, bertze erdia heyek beretu orduko,Yinen zeyela Frantseser odol xorta bat zainetarat, kuraye izpi bat bihotzerat, dremenden zentzua izpiriturat. Yudukeriak baino kalte gehiago egiten du oraino Frantziari frama zonkeriak.

       Erran dut eta frogatu nola dakon lehenak odola edaten, xukhatzen edo bertze hitzez dakola emeki emeki bere fortuna guzia hartzen. Framazonkeriak, aldiz, ez dako gutiago hatsa ttipitzen, duenean egun guziez haren fedea gutitzen.

       Funtsera yuanez, yuduak eta framazonak, obra gaixto beraren egiten ari dira, erran nahi dut, Frantziaren aphaltzen, mendratzen, azkenean, ahal badute, erhausteko, ezeztatzeko.

       Hemen erran behar dut batzuek eta bertzek malezia eta aiherkunde berak dituztela yende on eta Yainkotiarren kontra: Yuduek, zeren duten bethi bihotzaren zolan herrarik handiena Salbatzaile Dibinoaren eta haren dizipuluen eretzerat eta framazonak berdin direlakotz debruzko gizonak, edo egiazki eta errealki debruarenak, debruen xede eta sendimendu berekin Yainkozko gizonen alderat.

       Bertze alde, ordu da erran dezadan yudu guziak, edo gehienak, direla framazonak, eta framazon ezagutuak. Kriminel handi heyek, zenbat molde ez dute gaizkiaren egiteko...

       Kasik gazeta tzar guziak, edo oro, yuduen eta framazonenak dire eta heyen medioz dituzte hel arazten Frantziako herririk xumenetaraino, bai eta ere Eskualdunetaraino, beren doktrina galgarrak, izpirituen phozoinarazteko, bihotzen uste arazteko.

       Framazonek sinhets arazi dute bazterretan erlisione guziak berdin direla egiak, edo berdin dudazkoak; beraz gure erlisione saindua dela opinionezko egiteko bat.

       Makhurkiago ez ditake arrazoina. Egundaino nehork ez du serioski erran plomuzko edo ezteinuzko bost liberakoak balio duela zilharrezkoa. Bertzela dugu arrazoinatzen diogunean monera faltsoak balin badira, monera egiazkoa ere badela, ez laitekela bertzenaz monera faltsorik. Erraiten dugu oraino, arras ongi, monera egiazkoa dela bakharrik bailo duena.

       Framazonek diote oraino, ezkontzaz bada kestione, esposak elgarrez badire desgustatzen, elgarretarik aparta daitezkela sekulako. Hori deitzen da frantsesez divorce, eta nik diot diborza lege bat balin bada, ez dela ona giristinoentzat, bainan izaitekotz dela basa urde eta urdesentzat, nola bortuko bertze bestientzat.

       Erraiten daukute oraino framazonek behin batez otso batek bildots gazte bat yan zuela, gose baitzen eta bildotsa baino azkarragoa zelakotz. Berdin egin daitekela gizonen artean. Hetarik azkarrenaren legea dela hoberena.

       Heyek berek erakhusten daukute bozkatzerat yohan garenean, hogoi eta hemeretzi gizon onhesten botzek baino gehiago dutela balio berrogoi kanailenek.

       Huna azkenean heyen matsima ederrenetarik bat: «Errege edo enperadore batez ez denean kontent populua, aski du heyek hiltzea, tiro edo puñal ukhaldi batez». Gero heyen plazan ezarriko dituzte urkhatzea merezi luketen, bainan urkha bilhurrak balio ez dituzten gizon batzu.

       Ez da estonatzeko yuduek eta framazonek, ikhusiz Frantzia bere izpirituko eta gorphutzeko indarrez kasik gabetua, egin arazten badazkote, azken urthe hautan, mila imizilkeria eta beharrezdenkeria.

 

 

5en KAPITULUA

(laugarrenaren segida)

 

       Gerlako untzietarik eta armadetarik khenduak izan dira aumonierrak. —Kalonjeri eta bertze zenbait aphezeri ez zakote gehiago emaiten pagarik. —Itsuskiago izan dire oraino gabetuak beren tratamenduaz erretor batzu, estakururik arinenez, eta, heyen yustifikatzeko arrazoinak aditu ere gabe. —Fraideak beren komentuetarik kasatuak izan dire. —Bizkitartean yuduak, non nahi utziko dituzte aberasterat giristinoen gostuz. —Prosesioneak debekatuak dira, eta ihautiriko idi gizena, bai eta maskak, libro kurritzerat. —Ehorzte zibilak, mera framazona ahokiaren puntan libro... —Katixima ez daiteke erakuts eskola publikoetan. —Khurutzeak khenduak izan dire eskola hetarik. —Ez da estonatzeko hainbertze haur kriminel ikhusten badira. —Bost muthikok hil dute beren adineko lagun bat. —Bertze etsenplu batzu. —Neskatxen ixtorioak ez dira ederragoak.

 

       Nork ez daki gerlako untzietarik, bai eta armadetarik khenduak izan direla aumonierak, gure soldado, Frantziaren haurrak, hil diten, itsasoan edo leihorrean, aphezik gabe, erran nahi baita erlisioneko laguntza eta kontsolazionerik gabe, heyen amek naski nigar eta heiagora gehiago egin dezaten, phentsatuz gizonen gatik heyen seme maiteak hil direla, nahiz giristinoak ziren, pagano batzuen pare; zer diot, bestiak bezala, non ez diren lagunduak beren aingeru begiralez, edo bertze zeruko aingeruez?

       Kalonje eta asko bertze aphezeri khendua izan zaiote paga, hura merezi ez balute bezala, elizaren eta zozietatearen zerbitzuan bere bizia iragan duten gizon errespetagarriek; bainan oraiko errepublika pullitari berdin zako heyek miseria gorrian hil diten bai ala ez!!

       Itsuskiago oraino asko yaun erretor beren tratamenduaz gabetuak izan dire, baizik ere mintzatu direla errepublikaren kontra, guziz elekzionetako denboretan.

       Hori hala balitz ere, lehenik behar laiteke frogatu egina izan den hutsa eta gero eman gaztigua.

       Yainkoari esker, oraino Frantzian, bertze tokitan bezala, norbait akusatua dena, kondenatu baino lehen presondegirat yuaiterat edo amanda baten pagatzerat, aditzen dute, eta yustifikatzen da, ahal badu segurik.

       Gu egun gobernatzen gaituzten gizonek ez dituzte beiratzen yustiziako legeak berak, gure yaun erretoren eretzerat.

       Fraideak kasatuak izan dire beren komenduetarik eta aurdikiak, nahi bazuten eta ez, karrikaren erdirat. Heyen krima guzia zen fraide izaitea. Mundu guziko yuduak, aldiz, geldi daitezke Frantziako edozoin hiri edo herritan, eta han utziko dituzte trankilki aberasterat, giristinoen gostuz, heyer dirua prestatuz ehuneko galdeginez hamar, hogoi, hogoi eta hamar libera, bai eta berrogoi eta bamar ere.

       Besta-Berriko prosesione eder eta anhitz maiteak debekatu dituzte asko hiritan mera framazon batzuek, karrikak piayanter hutsik uzteko estakuruan. Bizkitartean mera heyek berek utziko dituzte bertze prosesione suerte batzu egiterat trankilki, hala nola, urthe guziez, ortzegun gizenez, idi gizena paseatzen da xingola flokaz aphaindua, eta haren ondotik yende oste handi bat badabila.

       Ihautiriko maskak ere ibil daitezke nahi duten bezala, ala zaldiz, ala oinez, bethez karrikak eta plazak. Aise ukhaiten dute meraren baimena.

       Azkenik erranen dut zenbait urthe huntan ikhusten direla bertze prosesione batzu itsusiagoak: hek dire gizon triste, inpio, framazon, elizako sakramendurik gabe hil eta, ez aphezik, ez khurutzerik, erhosterakoan, nahi ez dutenak.

       Lehen halakoak bazeramatzaten gabaz, ixilik, oihan zokho batean egina zen zilhorat, oraino xakhur, ahari, mando, idi edo bertze kabala hil bat eremaiten duten bezala.

       Aiphatu mera framazoneri ederrago zayote berak pharatzea ahokiaren puntan, bere exarpa edo zintura hirur koloretakoarekin. Horra egungo errepublikaren gaixtakerietarik bat, zoina baita, denbora berean, nik ongi erran ez dezaketan eskarnioa grimasa, ziminokeria.

       Izenik ez duen munstrokeria hau da: katiximaren erakusterat ez haizu izaitea haur gazteri, Franziako eskoletan.

       Eskola hetan beretan ez da ikhusten Salbatzaile Dibinoaren imayarik, ez sainduenik: Marianaren, edo andere Errepublikaren potreta da bakharrik ikhus daitekena han. Yuduek eta framazonek, bethi gure erlisione sainduaren etsai handi direnek, hola nahi izan dute; bai eta Frantzia guzia da sumetitu heyek egin arazi lege horri!!!

       Zer diot? Lege infame eta madarikatua phasatu zenean,aurthiki zituzten khurutzefikak orga tonberoetarat, eramaitekonork daki norat!!!

       Zenbait gizon izan ziren errabian hautsi zituztenak kurutzefika hek, eta bertze batzuek, egiazki eta errealki ifernuko debruez poseituak zirenek, botatu zituzten ez dut erranen norat... Bakhotxak aise pentsaturen du!!!

       Gisa hortan khurutzefikez gabetuak izan diren eskoletan ez daiteke gehiago Yainkoaz beraz mintza. Haurrak altxatuak dire beraz Yainkorik ez balitz bezala, eta harren lege saindua utziz bazterrerat.

       Ez da beraz estonatzeko egungo egunean ikhusten bada hainbertze haur kriminel Frantzian, eta gizon argituak khexahasi badira heyen eskoletan altxatzeko moldeaz.

       Edo molde hori laster khanbiatua izanen da edo dire ikhusiren gure artean salbayek berek egiten ez dituzten itsuskeriak eta izigarrikeriak. Huna itsuskeria eta izigarrlkeria hetarik zonbait.

       Frantziako hiri batean (Boulogne-sur-mer) bost muthiko, yadanik arras tzar eta ustelduek, hil arazi dute beren adineko lagun bat (Albert Dumège).

       Hetarik hamabi urthe zituena, izan da kondenatua bost urthez zerratua izaiterat haurrak korreitzen diren etxe batean; bigarren batek, hamar zituenak, izan du gaztigu bera bi urtherendako.

       Bortze hirurak, bederatzi, zortzi eta sei urthetakoak, eman ditu yustiziak beren Aita-Amen eskuetan.

       Hamabi urtheko bertze muthiko bat, preso eman duteneko, urkhatzen da, bere gerrikoaz; hamar urtheko batek bere burua aurthikitzen du zubi batetarik ur handirat eta han da ithotzen.

       Muthikoez mintzatu eta, nahi banu neskatxez ere mintzatu, azken hauyen ixtorioak laitezke berdin tristeak edo tristeagoak.

       Horra Yuduek eta Framazonek Frantzian ezar arazi dituzten eskoietako edukazionearen zenbait fruitu.

 

 

6en KAPITULUA

 

       Egin ditazke yende baten bi potret suerte: bat haren kanpoarena edo itxurarena, bertzea haren barnearena edo karaterarena. —Zer itxura dute Yuduek, ala Portugalekoek, ala Prusiakoek, Poloniakoek, Autrixiakoek, Frantziakoek, eta guziz Afrikan Aljeriakoek eta Tunisiakoek? —Zer dira mundu guziko Yuduak barnez? —Yuduek badituzte hirur estakuru eta seinale bat. —Bakhan dire Yuduak konbertitzen.

      

       Erretorika egin nuenean, helas aspaldi du! ikhasi nuen pintre batek ez badezake egin norbaiten potret suerte bat baizik, haren kanpo edo itxurarena, autor eskribanoak eginen dituela biga bere lumarekin.

       Egiaz, iskribatuko du norbait hura dela ontsa egina, lerdena, ederra, edo dela istupa amoka bezala moldatua, tapaloa gabazko huntza iduria, etc. Hori deitzen da frantsesez Prosopographie. Autor hura nahi bada mintzatu norbait haren izpiritu handiaz edo eskasaz, hark duen memorio on edo ingrataz, yuyamendu xuxen edo makhurraz, ezagutzen dakoten bihotz onaz edo gaixtoaz, haren karatera eztiaz edo borthitzaz, hori bertze potret suerte bat da, Erretorikan deitzen ginuena Ethopée.

       Egun nik egin behar ditut bi potret horiek, Yuduez mintzatzean. Ontsala behar nintuzke aiphatu mundu guziko Yuduak. Bisaya, bisaya, zer lana nukeena!! Aiphatuko ditut bakharrik zenbait, hasten naizelarik Portugalekoez.

       Portugaleko yuduak omen dira gizon aski propi batzu, nahiz ongi belxaranak diren. Mathela lodi eta molde on batetakoak ahal dituzte eta sudur punta biribil biribila.

       Yudu hauyen aitzinekoak ethorri ziren Portugalerat, berek diotenaz, orai duela bi mila urthe baino gehiago. Ez zuten beraz hek pharterik izan gure Salbatzaile Dibinoa heriotzerat kondenatzearen gainean. Hobe segur heyen ondokoentzat! Gutiago dute notha handi hori kopetan, edo estakuru bat giristinoen begietan!!

       Batere ez bailiteke naski aise Portugaleko Yudueri erraiten duten gauza horren frogatzea, utz ditzagun deskantsuan, eta guazin Alemaniako Yuduetarat. Ez dugu hirur egun baino gehiago beharko Lisbonetik, Berlinerat yuateko. Laster eginen da piaya burdinezko bidean, eta loria da hetan ibiltzea. Beha, beha dezagun ongi Prusiako yudu eta yudusa kankaila eta kunkur dabiltzan heyeri. Ikhus, ikhus heyen begi ñañaz betheak edo krasatua eta gorriak...

       Begi gorriak, sorgin begiak! Halere bertzenaz Autrixiako eta Alemaniako Yuduak askitto dira garbiak. Aljeriakoak eta Tunisiakoak iguzkiaren azpian daitezken zikhinenak dire, partikularzki tabako harzaleak badira, pekada sudurretik dariotela!

       Bai, Aljeriako eta Tunisiako Yuduak eta Yudusak dira egiazki okhastagarriak , nahiz sakelak dituzten urhez betheak.

       Lehen Frantziako Yuduak ziren oraiko Aljeriakoak eta Tunisiakoak bezala. Egungo yudu Frantsesek, Polonesek, Alemanesek elgar iduri dute, zeren guziak aberats okhituak baitira.

       Bethidanik izan dire bi gauza miretsgarriak: bat nola Yuduek elgar iduri izan duten; eta bertzea nola giristinoek, heyek, non nahi aise ezagutu dituzten. Orai duela berrogoi eta hamabortz urthe, ene haur denboran, ikhusten genituen, Santo Izpiritutik atheratu eta, borthaz bortha, philtzar-tzar, luma eta burdin zahar erosten zabiltzan Yuduak eta heyen emazteak; sakelako mokanesak harturik, edo arropa kantail batekin, eginen ginituen urde beharriak bezelako batzu, eta yauzteka pharatuko ginen Yudu eta Yudusa heyen aitzinean oihu eginez:

       «Raka, raka! raka!».

       Hek koleran laster; guk, irriz laster! Zer orhoitzapena! Orduan zalhu ginen, orai maltso gabiltza!!

       Orokatik ere, Yudua bethi Yudu da, eta Yuduak baditu berekin hirur estakuru eta seinale bat. Khasu ongi huni.

       Estakuru hetarik lehena da Yesu-Kristo gure Yaunaren eta haren erlisione sainduaren kontra duen herra ezin asea.

       Herra errabiazko hori asko eta asko aldiz erakutsi dute Yuduek, partikularzki Phazko irian, gure misterio handi eta sainduak sakrileiozki profanatuz, giristinoak, hala nola Aita Joseph, kapuxina, orai duela berrogoi eta bederatzi urthe, martirisatuz, bai eta anhitz haur ttipi eta inozentak khurutzefikatuz.

       Haur hetarik aiphatuena izan zen San Simon, bi urthe eta erdi zituen muthil gaztea. Trente deitzen den hirian, hil edo khurutzefikatu zuten Yuduek afruski 1475an.

       Izan dire bertze berrogoi eta biga edo hirur, hola tratatuak Yuduez!!

       Alferretan ukhatuko dituzte gauza hok Yuduek; badire bi liburu khenduko ez dituztenak mundutik: hek dira bat Elizako ixtorioa, eta bertzea Martir sainduen lista.

       Yuduen bigarren estakurua da urhe eta zilharrer sobera estekatuak izaitea. Egun guziez erraiten dugu: «Gizon hau abariziosa da Yudu bat bezala; dirua hainbertze maite du, non iduri baitu Yudu bat».

       Eskritura Sainduan errana da Israeldarrek adoratu zutela desertuan urhezko aratxe bat. Moisek yakin zuenean idolatriazko akto hori, erhautsarazi zuen urhezko aratxea eta aurthiki Israeldarrek edaten zuten urerat.

       Erran ditake yuduek, naski edan zutelakotz urhestatu ur hartarik, badutela geroztik, guziek, bainan guziek, urhearen gosea eta egarria.

       Ez da beraz sobera estonatu behar, dirua prestatzen badute galdeginez hamar, hogoi, berrogoi eta hamar ehuneko.

       Erroman, Europako hiri handietan, Santo Izpiritun bezala, Yuduak atxiki dituzte, lehen, bertze yendetarik behex, beren kartierrean; uste izaiteko da ifernuan ere apart izanen direla. Han betheko ahal dute departamendu edo probinzia bat, handiskoa izanen dena!

       Gutiak dire heyen artean, batere balinbada ere, konprenditzen dutenak Testament Zaharreko liburu batean irakurt dezaketena: «Norbaitek fitegi bere fortuna egiten badu, nekez dukela bere kontzientzia garbi». Bada Yuduak galopan aberasten dire!

       Orai duela ehun urtheren ingurua, Rothschild, guzien buruzagia, komis xinple bat omen zen. Egun haren familia on da, diotenaz, hirur milliarrez (3.000.000.000). Egundaino ez da behar bada izan ez erregerik, ez monarkarik halako izatea ukhan duenik. Orai segurik ez da hain aberatsik.

       Komondo, bertze Yudu batek, omen ditu 1.000.000.000 libera. Nehork ez daki Ephrusik, Miresek, Dreyfusek, Millaud deithua denak eta bertzek zer izatea duten. Ni arras haurra nintzelarik, bazen Bayonan Yudu etxe bat deitzen zutena Hogoi eta zortzi sosenia. «Norat yohan zare gauza horren erostera?» «Yohan naiz Hogoi eta zortzi sosenera». «Nori erosi duzu hori?» «Hau erosi dut Hogoi eta zortzi sosenean».

       Yudu hek bere fortuna hasi omen zuten hogoi eta zortzi sosetarik, eta gero altxatu nork daki zoin gora!!

       Yuduen hirurgarren estakurua, eta ttipla ez dena, da falso edo traidore izaitea.

       Yudua tratulari bada, ez da estonatu behar, bertze tratulariak bezala, izan dadin filusa eta gezurtia; bainan denean traidorekeria bat handia egiteko, badakite traidorek nor den irutan kargatuko holakoaren edo halakoaren enganatzeaz. Faltsokeria deusik ez da Yuduarentzat, baldin dirua hunkitzen badu; Yudu guziek behar lukete ontsala Yudas izena...

       Hemen erranen dut egin nezakela liburu handi bat, zoinetan froga bainezake Yuduak traidore direla ez xoilki gure etsayak direlakotz, bainan eta guziz dutelakotz urhe eta diru gose eta egarri bat, deusek ezin asea.

       Bi disposizione horiekin khausitzen dira Yuduak mundu guziko banka eta industria konpainia prinzipalen buruan. Bertze bankek eta konpainiek badakite ez dutela indarrik aski heyer ihardokitzeko, eta heyetaz zangoen azpian ostikatuak eta lehertuak ez izaiteko.

       Orai behar dut erran hitz bat Yuduen seinaleaz. Kainek hil zuenean Abel, bere anaia inozenta, izan zuen Yainkoaganik seinale bat, zoinak ezagutarazten baitzituen bi gauza: Bat, hura zela lehenbiziko gizon hiltzalea; bigarrena, nehork ez zuela hatik hura hil behar, Yainkoak ez baitzuen hori nahi.

       Yuduek ere badute beren seinalea, harek ezagutarazten ditu ongi, guziz direla Yesus-Kristoren hiltzaleak, nola ere baitire ezin konbertituak, edo reprobatuak munduaren akhabantzaraino.

       Arraro da ikhustea Yudu bat konbertitzen. Bizkitartean Yondoni Bixintxo Ferriekoak hamalaugarren mendearen akhabantzan, konbertitu ahal zituen 25 mila hetarik.

       Gure mende huntan giristinoen fedea besarkatu duten Yudu famatuenak izan dire: Liberman, bi anaia Ratisbonne, bertze bi anaia Leman, oraino bizi direnak.

        Baratzen naiz, ordu baitu. Yadanik erran dut nagusi direla Yuduak, Frantziaren cidiaz!!!

 

 

7en KAPITULUA

 

       Gauza bat erran daiteke anhitz gisetarat. —Berdin framazonkeria ongi ezagutarazteko, behar dire eman hartaz zonbait definizione. —Orai artean framazonek bazuten Yainko bat, nahi zuten bezala izendatzen zutena; orai Yainko hura bera ukhatzen dute. —Orai duela lau hogoo urtheren ingurua, baziren framazonak Mableko hirian. —Zer khondatzen zuen denbora hartan zerbitzari egona zen presuna adinetako batek. —Bayonan ere framazonak biltzen ziren han den karrika hertsi eta zikhin batean den etxe batetarat. —Zer ikhusi den deputatu framazonen bilkhuran, behin bainotan, Yainkoaren izena aditu dutenean. —Orokatik ere, arbola bere fruituetarik ageri den bezala, framazonkeria ageri da bere obretarik. —Zer khondatzen dute autorrek hartaz, partikulazki Brescianik. —Naturalistek zer duten erraiten. —Afríkako desertuetan diren zur ernayak bezain handiko suge ikharagarri batzuez. —Bada suge baten plazan, bi suge handiek dakote egungo zozietatea, Yudukeriak eta Framazonkeriak.

      

       Gauza batez nahi denean norbeit mintzatu, nesesario da ezagutaraz dezan lehenik gauza hura, baldin ez bada ezagutua. Erran behar du beraz zer den hura, edo eman haren definizionea.

       Bada, losikako erreglen arabera, definizione batek, ona izaiteko, berekin ukhan behar ditu lau edo bortz kalitate. Hetarik lehenbiziko biak dire: klartasuna eta laburtasuna. Definizionea izan dadila beraz klarra eta laburra.

       Aise da haren erraitea, ez ordean egitea!!

       Orokatik ere, erranen dut, laburzki ez bada, bederen klarki, zer den framazonkeria. Iduri zaut gauza hori erran behar dutala anhitz gisetarat:

       1nik Framazonkeria da zozietate bat egina munduan diren gizonik faltsoenez, gaixtoenez, tzarrenez.

       2nik Hura da oraino bilkhura suerte bat gizonik lanjerosenez formatua, monarka, errege edo enperadore ororen, nola buruzagl eta gobernamendu lesitimo guzien kontra dena.

       3nik Framazonkeria da, azkenik, biltzarre bat ifernuko debruek, mundu guzian, bere iduriko egin dituzten gizon kriminel batzu, zoinak baitire bethi Yainkoaren kontra, Elizaren kontra, zozietatearen kontra.

       Arbola bere fruituetarik ageri den bezala, Framazonkeria da bere obretarik. Framazonen obrak behar ditugu beraz ixtudiatu, framazonkeria ongi ezagutzekotz. Orai arterainoko framazonek bazuten bederen bere gisako Yainko bat, munduko etxe-egile handia deitzen zutena.

       Harek egin izan duen etxea da mundu hau guzia, erran nahi baita, zerua, bere iguzki, ilhargi, eta izar guziekin, eta lurra itsasoarekin.

       Gauza horien guzien Kreatzaile Dibinoa deithu dute beraz orai artino, framazonek, arxitekta handia, deitzeko orde Yainkoa. Orai arras ukhatzen dute lehen bere izenaz deithu nahi ez zutena.

       Hori behar zen gerthatu framazoneri.

       Hemen orhoitzen naiz zer khondatzen zuen presuna adinetako batek, bizi zen herri eder batean.

       Adi zazue ongi presuna hark khondatzen zuena:

       «Ene gazte denboran, zerbitzuan nindagolarik Mableko etxe batean, ikhusten nitzun, aski ardura, gure yaunaren ganberarat biltzen hiriko bertze yaun multxo bat, eta han egoiten zitzun luzaz, ahapetik eta segretian mintzo zirelarik».

       Erraiten dizie emaztekiak kurios direla, uste nikezi neskato gaztiak oraino kuriosago direla. Ni segurik hala ninduzun.

       «Beraz egun batez, yauntto hek sarthu zireneko ganberan, eta bortha untsa zerratu zuten ondoan, eman ninduzun, barrandan, eta gakho xilotik beha, eta ez ninduzun guti estonatu ordian ikhusi nintuen gauzez.

       »Ohartu ninduzun gure nagusiak baziela bere altzinean, larru xuri xurizko dantal edo taulierra. Beste batek bazaukan ezkerreko eskian, hargin phalotea; hirurgarren batek konpas bat, hark ere ezkerreko eskian; laugarrenak atxikitzen zizin erregla bat esku batez eta eskuairea bertze eskiaz. Azken batek bazizin geroztik gure herriko errientari ikhusi dakotan bola bat. Han arizan zitzun luzaz ez dezakezit zer yestu egiten, zer mezu elgarri beharrira adi-arazten...

       »Sino eta eskarnio horiek iduritu zitzadatzun eni, gauzak bere izenez erraiteko, astokeria handi batzu, eta ez deus bertzerik.

       »Sehi bainintzan, eta ez bainien ene plaza nahi galdu, ixil-ixila egon ninduzun.

       »Ez nakizin ordian zer phentsa; bainan geroztik yakin dizit framazonak zirela, eta heyen erlisionea gurearen ximinokeria bat dela».

       Orduan Mableko framazonak biltzen ziren bezala, hetarik baten etxerat, Bayonakoak elgarretarat yuntatzen ziren, gisa berean, Bayona handian zen kharrikarik hertsi hertsienaren eta zikhin zikhinenaren etxe batetarat.

       Ez da beraz estonatu behar framazonak gisa hortan yokhatuz, lehenik Yainkoaren izen saindua ez badute nahi izan aiphatu, eta gero Yainkoa bera badute ukhatzen.

       Tristeago da oraino phentsatzea zer ikhusi izan den zenbait aldiz gure deputatu gorri, framazonen artean. Aditu dutenean Yainkoaren izena, edo Probidentziarena, oihuka dira hasi, beren hortzak karraskatuz, haguna zariotela ahotik, xak hur errabiatuer bezala, eta zalapartan abian zirela, berek ez zakiten norat.

       Yainkoaren etsayak dira, denbora berean Eliza sainduarenak. Hartakotz dakote, hogoi urthe huntan, haren buruzagia, Aita Saindua, preso bere palazioan, hari khendu ondoan Probidentziak eman zakon erresuma ttipia.

       Framazonek, Frantzian, phasarazi dituzte, hamar aldiz erran dugun bezala, legerik tzarrenak ezkontzaren kontra, aphezgai ixtudianten eta fraide gazten kontra.

       Zer erranen dut oraino, hain itsuski etsekutatzen dituzten eskoletako lege batzuez? Bai, framazonek khenduko dituzte eskolak frereri eta seroreri, eta heyek emanen laiko batzuen eskuetan, zoinek altxatuko baitituzte gure haurrak paganoek berek altxatzen zituzten baino gaizkiago. Hortik gerhatzen da egun Frantzian, nihoiz eta nihon gerthatu ez dena: aste guziez berrikariek edo gazetek daukute yakin arazten, bi sensuetako haur gazte batzuek dituztela halako eta holako tokian, bere buruak destruitu, bere nahitarat ithoz, urkhatuz, edo pistolet kolpe bat bereri tiratuz.

       Eskola inpioak fagoraten dituzten mera framazon batzuek dituzte oraino debekatuko, katolikoen dretxo guzien kontra, urthe guziez egiten ziren prosesione maiteak eta Bestaberrikoa bera...

       Framazonak ez dira gutiago etsayak hek iduriak ez direnen eretzerat, bai eta hek berak iduri dutenentzat. Hemen behar ninduzke khondatu mila ixtorio.